Jak nasz kościół budowano i remontowano...
Pozwolenie na budowę kościoła otrzymała 25 lutego 1971 roku parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa za staraniem mieszkańców dzielnicy Janów. Na decyzję władz administracyjnych wpłynęła z pewnością zapowiedziana beatyfikacja Maksymiliana Kolbe
(o. Maksymilian Kolbe został beatyfikowany 17 października 1971 roku). Było to z ich strony chwilowe ustępstwo pod naciskiem biskupa katowickiego. Budowę świątyni powierzono ks. Pawłowi Bednorzowi, który zlecił opracowanie projektów architektonicznych inż. Adamowi Lisikowi. Kościół postawiono w ciągu zaledwie 532 dni roboczych, bowiem tempo ukończenia jednego obiektu sakralnego decydowało o możliwości uzyskania pozwoleń na kolejne w innych parafiach. Pośpiech budowniczych odbił się jednak niekorzystnie na wykończeniu budynku tak, iż konieczne były już do tej pory remonty: dachu i instalacji. W trakcie trwania budowy część założeń architektonicznych uległa zmianie, m.in. zmieniono konstrukcję dachu i stropu oraz plany zagospodarowania wnętrza. Kościół poświęcił 8 grudnia 1974 roku ks. Biskup Ordynariusz Herbert Bednorz.
Główny trzon budowli oparty jest na planie kwadratu. Ze względu na szkody górnicze na tym terenie stworzono bryłę o najmniejszym stosunku pola rzutu poziomego do obwodu. Taką formą geometryczną poza kołem i wielobokami foremnymi jest właśnie kwadrat. W nawiązaniu do prosto kreślonych układów istniejącej już zabudowy, a zwłaszcza z uwagi na ograniczenie kosztów budowy zdecydowano się na rzut kościoła w kwadracie o wymiarach 24x24 m. Charakter sakralny ma podkreślać wyniesienie głównego trzonu na wysokość ok. 17 m. Każda z czterech ścian jest od góry trójkątnie wcięta, tzn. ma dwa punkty szczytowe. Główną część kościoła obudowano niższymi partiami, które przeznaczono na kaplicę, przedsionek oraz pomieszczenia pomocnicze. Wejście otrzymało zadaszeni przechodzące z boków w zadaszenie ażurowe o formie pergoli, które łączy ścianę frontową z elementem wysokościowym - krzyżem od strony południowo-zachodniej, a od strony wschodniej z dzwonnicą (wybudowaną w roku 1995). W pierwotnym założeniu budowle miał przykrywać dach czterospadowy, osłonięty od środka stropem kryształowym. Ostatecznie zaprojektowano dach ośmiospadowy o
kalenicach biegnących zgodnie z osiami budynku. Dzięki temu poniżej dachu z czterech stron można było przebić szczeliny świetlne. Formę wnętrza kościoła kształtuje jego kompozycja bryłowa. Cztery masywne filary podporowe opasuje chór. Nad chórem znajduje się płaski strop. W ścianach poniżej stropu chóru rozmieszczono symetrycznie duże otwory okienne w całości wypełnione witrażami. Dodatkowo centralna przestrzeń jest doświetlona pośrednio przez kaplicę boczne i przedsionek, dzięki przeszkleniu ścian wewnętrznych.
Wnętrze kościoła ulega ciągłym przemianom. Inne były jego wyposażenie i wystrój w projekcie, niż po realizacji, inaczej wygląda wnętrze dzisiaj, a inaczej będzie wyglądało po ukończeniu wszystkich prac remontowo-wykończeniowych. Te przekształcenia są doskonałym dowodem tego, jak podstawowe znaczenie w budownictwie sakralnym mają funkcjonalność liturgiczna i sakralny charakter budowli.
Zgodni z projektem inż. Lisika ołtarz (a wiec także cały podest wspólny dla ołtarza, ambony, tabernakulum i sedilli) miał być umieszczony centralnie, na przecięciu osi łączących cztery wejścia (dwa od kaplic, wejście główne i wejście od zakrystii). Uzasadnieniem dla takiego usytuowania ołtarza miały być wytyczne II Soboru Watykańskiego. Przepisy te mówią jednak tyle, że ołtarz ma stanowić centrum wspólnoty zgromadzonych, co nie jest równoznaczne z koniecznością stawiania go w geometrycznym środku. Takie ustawienie było by nietrafne, po pierwsze dlatego, że kapłan, odprawiający mszę św. nie mógłby widzieć wiernych siedzących za jego plecami, wiernych natomiast rozpraszałby widok siedzących naprzeciwko, po drugiej stronie ołtarza. Świadom tego proboszcz Paweł Bednorz polecił przesunąć całą „wyspę ołtarzową” w kierunku ściany tylnej, w ten sposób, że ławki ustawiono z trzech jej stron.
Zagospodarowanie południowo-zachodniej części bocznej budynku nie budziło od początku żadnych wątpliwości. Znalazła się w niej kaplica liturgiczna, służąca odprawianiu mszy św. i nabożeństw w ciągu tygodnia, którą poświęcono już 14 sierpnia 1974 roku. Czci się tam dzisiaj Boże Miłosierdzie. Natomiast w części północno-wschodniej miała się znaleźć kaplica dla małych dzieci i kaplica dla spowiedzi. Z przyczyn nie do końca jasnych przestrzeń tę podzielono na kilka niewielkich pomieszczeń i wąski korytarz oddzielony od części centralnej przeszkleniem. Tym samym zrezygnowano z pośredniego doświetlenia wnętrza z tej strony.
Warto może opisać prezbiterium, które zostało już usunięte. Ołtarz o kwadratowej mensie wspierał się na czterech betonowych filarach. Mensa znacznej grubości obłożona była wokół kwaterami z brązu przedstawiającymi płaskorzeźbione, stylizowane postacie apostołów. Ambona znajdowała się po prawej stronie od ołtarza i była wysunięta do przodu. W prostej linii w stosunku do ambony za ołtarzem umieszczono siedzenia dla przewodniczącego liturgii i koncelebrantów. Tło dla tronu stanowiła płyta, na której wykonywano dekorację zależnie od okresu liturgicznego. Po lewej stronie od ołtarza znalazło swe miejsce tabernakulum wpisane
w krzyż betonowy. Tabernakulum miało postać sześciennej szafki obitej odpowiednio marszczoną blachą mosiężną, otaczały je stylizowane promienie gięte z tej samej blachy. Po prawej stronie tabernakulum wisiał obraz przedstawiający patronów parafii: św. Maksymiliana Kolbe w momencie, gdy powierza serce Maryi Niepokalanie Poczętej.
Przy wyposażaniu wnętrza wykorzystano proste materiały, wówczas dostępne: niebarwione drewno sosnowe oraz blachę mosiężną. Zwraca uwagę szczególnie sufit: brak jest stropu, a konstrukcję dachu osłania okładzina z listew sosnowych. Podobna okładzina pokrywa też zewnętrzna obudowę organów stojących, co rzadkie, na chórze po stronie ołtarza.
Prezbiterium w krótkim czasie okazało się nie funkcjonalne. Kapłan, stojąc przy ambonie, nie miał możliwości kontaktu wzrokowego z wiernymi siedzącymi
w bocznych rzędach. Przestrzenie między kolejnymi elementami wyposażenia prezbiterium były zbyt małe dla dogodnego przemieszczania się kapłana podczas trwania liturgii. Nie bez znaczenia stały się również ciągi powietrza pomiędzy przeciwległymi drzwiami.
Dlatego nowy proboszcz, obejmujący funkcję w 1997 roku po śmierci ks. Pawła Bednorza zdecydował się na całkowita przebudowę wnętrza. Zasłonięto ścianę tylną i tylne wejście lekką ścianką łukowato wygiętą i przechodzącą bo bokach w półwalce otaczające filary. Nadanie części ołtarzowej takiego jednorodnego tła zdecydowanie ułatwia skupienie się na mszy św. i na modlitwie, podczas gdy ustawienie ołtarza w przestrzeni nie ograniczonej jednoznacznie działało rozpraszająco i wręcz tworzyło niepożądaną atmosferę holu. Nowe prezbiterium uformowano w kształcie elipsy, w obrębie której stopnie podwyższenia układają się w trzy symetrycznie rozłożone łuki. Zestawienie tych obłych form z podstawową dla architektury obiektu kwadraturą jest zastanawiające, a już na pewno niecodzienne.
Sam ołtarz postawiono masywny, rzeźbiony z białego marmuru. Po lewej stronie znajduje się takaż ambona, po prawej
zaplanowano chrzcielnicę. Tabernakulum umieszczono centralnie za ołtarzem. Jego widoczna ściana jest marmurowym kołem (symbol kuli ziemskiej), w którym wycięto i podświetlono znak IHS. Wyraźnie chrystocentryczny charakter świątyni zaznacza mosiężna, częściowo złocona figura Chrystusa Uwielbionego ukazującego się w płonącym krzewie. Autorem jej jest artysta śląski Zygmunt Brachmański.
Elementy w kolorze złotym pojawiają się w większości wprowadzanych nowo sprzętów. Ks. Krzysztof Kasza, kierując się głównie własnym wyczuciem dobrego smaku, zrezygnował zatem z najprostszych materiałów, przechodząc na bogatsze, dzisiaj szeroko dostępne. Pozostaje wciąż kwestia zaznaczenie wezwania kościoła
w ikonografii. Po wyłączeniu obrazu z wizerunkiem patronów z głównej części (obraz nie przedstawia większej wartości poza historyczną dla parafii) jedynym wyraźnym takim motywem pozostaje witraż przedstawiający św. Maksymiliana. Odpowiednim artystą zlecono już jednak zaprojektowanie stosownych malowideł bądź płaskorzeźb które wypełnią ściany powyżej balustrady chóru. Organy w najbliższym czasie przeniesione zostaną na przeciwną stronę tj. nad wejście. Planuje się rozrzeźbienie całej balustrady chóru, zwłaszcza zaś najbliższego otoczenia figury Chrystusa. Ostatnim z poważnych podjętych przedsięwzięć jest utworzenie w północno-wschodniej bocznej nawie kaplicy Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.
W tym celu wyburzono zbędne ściany wewnętrzne, przywracając tym samym pośredni dopływ światła do części centralnej.
Małgorzata Nowicka, 24.02.2001
Aktualny spis wszelkich prac i inwestycji dokonanych od
poprzedniej wizytacji biskupiej znajduje się tutaj.
|
Powstaje
wtedy - z miasteczka Mysłowice i kilku wsi okolicznych - klucz mysłowicki, którego ludność zajmowała się rolnictwem, rybołówstwem, łowiectwem oraz eksploatacją lasu. Osada Janów była typową leśną osadą
